top of page

    PoczÄ…tki wsi siÄ™gajÄ… przeÅ‚omu XII i XIII wieku, gdy na glinianym podÅ‚ożu zaczÄ…Å‚ powstawać zespół osadniczy zwany Glinianami i GliniankÄ…. Jego mieszkaÅ„cy trudnili siÄ™ przede wszystkim Å‚owiectwem, rolnictwem i rybołówstwem. W XVI wieku na gruntach rozbudowywanej wsi Glinianka postawiono dwór oraz drewniany koÅ›ciół farny, który od poczÄ…tku stanowiÅ‚ odrÄ™bnÄ… parafiÄ™.

    DziÄ™ki tej rozbudowie, zainicjowanej przez czeskiego podstolego WawrzyÅ„ca Dobrzynieckiego herbu CioÅ‚ek, osada uzyskaÅ‚a prawa miejskie 3 lipca 1557 roku i zaczęła funkcjonować jako miasteczko WawrzyÅ„ców (a także WawrzyÅ„czew). Nowe prawa umożliwiÅ‚y miastu rozwinąć handel, a z racji tego, że WawrzyÅ„ców leżaÅ‚ na szlaku woÅ‚owym (Ukraina – Mazowsze – Prusy Wschodnie), w okolicy dziaÅ‚aÅ‚y 3 karczmy.

      Pożar w 1577 roku niemal doszczÄ™tnie zniszczyÅ‚ miasto, jako że posiadaÅ‚o ono głównie drewnianÄ… zabudowÄ™ krytÄ… sÅ‚omÄ…. OcalaÅ‚y tylko trwalsze i oddalone od centrum budynki: koÅ›ciół farny, koÅ›cioÅ‚ek Åšw. Ducha, maÅ‚y szpital parafialny oraz budynek szkoÅ‚y parafialnej. Po pożarze mieszkaÅ„cy WawrzyÅ„cowa zostali zwolnieni z podatków w celu szybszej odbudowy miasteczka.
W XVII wieku miasto zostało ograbione i spustoszone w czasie najazdów szwedzkiego oraz księcia Rakoczego. Również epidemie
i głód przyczyniły się do śmierci wielu mieszkańców Wawrzyńcowa i okolic. U schyłku tego stulecia na terenie wokół dzisiejszej Glinianki mieszkało ok. 430 osób.

        Po II rozbiorze w 1793 r. WawrzyÅ„ców znalazÅ‚ siÄ™ na terenie podlegajÄ…cym monarchii austriackiej. Uprawiano tu żyto, pszenicÄ™, jÄ™czmieÅ„, owies, tatarkÄ™, rzepak, proso oraz groch, i przerabiano w miejscowym mÅ‚ynie. W mieÅ›cie znajdowaÅ‚a siÄ™ m.in. karczma, kryty gontami ratusz na rynku, dwa koÅ›cioÅ‚y i maÅ‚y szpital. Jednak przetaczajÄ…ce siÄ™ tÄ™dy w okresie wojen napoleoÅ„skich (1809-1812) wojska zrujnowaÅ‚y miejscowÄ… gospodarkÄ™. Miasto z trudem podnosiÅ‚o siÄ™ z upadku – w ciÄ…gu kolejnych 15 lat po zakoÅ„czeniu wojen wybudowano zaledwie dwa domy. U schyÅ‚ku XVIII wieku to typowo rolnicze miasteczko zamieszkiwaÅ‚o 216 osób. W konsekwencji
w 1820 roku Wawrzyńców utracił prawa miejskie, a w połowie XIX w. stał się wsią gminną i powrócił do pierwotnej nazwy – Glinianka.

        Po podpisaniu pokoju z AustriÄ… w 1809 r. i wycofaniu siÄ™ Austrii z KsiÄ™stwa Warszawskiego miejscowe tereny zostaÅ‚y wÅ‚Ä…czone
w tzw. departament warszawski, a po Kongresie Wiedeńskim włączono je do Królestwa Warszawskiego, powiązanego unią
z Cesarstwem Rosyjskim. Zmiany terytorialne ułatwiły w pewnym stopniu funkcjonowanie wsi, mimo to XIX wiek był trudny dla Glinianki – okoliczne tereny wielokrotnie były miejscem walk, szczególnie w czasie powstań narodowych. Po upadku powstania styczniowego chłopi zostali uwłaszczeni.

        Nie powiodÅ‚y siÄ™ plany poÅ‚Ä…czenia Glinianki przez WiÄ…zownÄ™ z Wawrem i WarszawÄ… liniÄ… kolejki wÄ…skotorowej, co daÅ‚oby regionowi szansÄ™ ożywienia gospodarczego. Sposób rozplanowania tras kolejowych oraz drogowych sprawiÅ‚, że wieÅ› zostaÅ‚a zepchniÄ™ta na ubocze. Na przeÅ‚omie XIX i XX wieku we wsi nastÄ…piÅ‚ spadek liczby ludnoÅ›ci, spowodowany emigracjÄ… bezrolnych chÅ‚opów do miast oraz pobliskich oÅ›rodków letniskowych. W caÅ‚ym rozlegÅ‚ym powiecie (wówczas nowomiÅ„skim) byÅ‚o zaledwie kilka zakÅ‚adów pracy, natomiast w willach przyjmujÄ…cych letników z Warszawy chÅ‚opi mogli znaleźć zatrudnienie jako ogrodnicy, struże
i dozorcy. W 1902 roku Gliniankę zamieszkiwało 248 osób, z czego ¼ stanowili Żydzi, którzy przybyli tu między
1880 a 1890 rokiem po pogromach w guberniach rosyjskich.

30 października 1905 roku w Gliniance miał miejsce manifest – po nabożeństwie grupa chłopów zebrała się ze sztandarem na przykościelnym cmentarzu i domagała się wycofania języka rosyjskiego z urzędów i szkół. Fakt ten został odnotowany w raporcie policyjnym gubernatora warszawskiego.
        W czasie I wojny Å›wiatowej część mężczyzn z Glinianki zostaÅ‚a wcielona do armii rosyjskiej. W okresie odradzania siÄ™ niepodlegÅ‚ej Polski przetoczyÅ‚y siÄ™ tÄ™dy oddziaÅ‚y 10 i 17 Dywizji Strzelców Armii Czerwonej, a gmina byÅ‚a przez nie okupowana
od 13 do 17 sierpnia 1920 r. Oswobodziły ją oddziały 14 Dywizji Piechoty gen. Daniela Konarzewskiego i pododdziały 15 DP gen. Władysława Junga. Na pobliskim cmentarzu znajduje się zbiorowa mogiła poległych żołnierzy. W walce z bolszewikami zginęło również kilku mieszkańców Glinianki. Tablica upamiętniająca bohaterów, ufundowana przez ich rodziny oraz innych mieszkańców wsi, została powieszona w kościele parafialnym.

       Kryzys gospodarczy w latach 30. doprowadziÅ‚ do strajku miejscowych chÅ‚opów, niezadowolonych z ówczesnych rzÄ…dów sanacji. Domagano siÄ™ wsparcia ekonomicznego oraz przyspieszenia reformy rolnej. Strajki te w Gliniance miaÅ‚y miejsce w 1933 i 1937 r.
i zostały spacyfikowane przez siły policyjne, a wielu działaczy chłopskich osadzono w areszcie.

Podczas II wojny światowej pobliskie okolice były miejscem walk między hitlerowcami a wycofującymi się na wschód żołnierzami gen. Władysława Andersa. Glinianka była jednym z miejscowych ośrodków antyhitlerowskiej konspiracji m.in. Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej. Jesienią 1940 r. Żydów z Glinianki wysiedlono do getta w Kolbieli, zlikwidowanego we wrześniu 1942 r.

 

 

na podstawie  piblikacji Krzysztofa OktabiÅ„skiego, Zapomniane misto ..., Otwock - WiÄ…zowna 2007

bottom of page